Tüm dünyayı etkisi altına alan Koronavirüs salgını sağlığın yanı sıra ekonomiyi ve sosyal hayatın pek çok alanını olumsuz biçimde etkiledi. Eğitim bu süreçte en çok etkilenen alanların başında geliyor.
Elbette sorun tek başına “salgından” kaynaklanmıyor. Sürecin başında farklı davranılsaydı salgın bu kadar yayılmazdı tartışmasını bir tarafa bırakalım, salgının yaygınlık derecesinin arttığı bir durumda, salgınla mücadele etmesi gerekenlerin açık “tercihleri” burada sorunun ana kaynağı aslında. Hem dünyada hem Türkiye’de.
Pandemi süresince her alanda “patronları kurtarma” politikası izleyen AKP hükümeti, eğitim alanında da benzer bir sınıfsal tercihte bulundu ve özel okul sahibi Milli Eğitim Bakanı ile birlikte bu politikayı hayata geçirdi.
Bu sürecin bilançosuna biraz daha yakından bakalım.
Türkiye ilkokul, ortaokul, lise ve yükseköğretimlerde 12 Mart 2020 tarihi itibariyle yüz yüze eğitime ara verme kararı aldı. 23 Mart tarihinde ise önce ilkokul, ortaokul ve liseler, daha sonra kademeli olarak ise üniversiteler uzaktan eğitim sürecine geçti. 1 Nisan itibariyle dünyada 195 ülkede de benzer bir süreç başladı.
Fakat bu sürece, plansız ve gerekli altyapılar sağlanmadan başlandığını için daha ilk günlerden sorunlar baş göstermeye başladı.
Uzaktan Eğitime Katılım
Millî Eğitim Bakanlığı, uzaktan eğitimde Eğitim Bilişim Ağı (EBA) uygulaması, EBA TV ve canlı derslerde de EBA’nın yanı sıra Zoom gibi uygulamaları kullanma kararı aldı. Fakat bu süreçte gerek öğrenciler gerekse de eğitim emekçileri tamamen kendi insaflarına bırakıldı.
Okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim düzeyinde 18 milyonun üzerinde öğrenci, 1 milyonu aşkın ise eğitim emekçisi bu süreçten olumsuz etkilendi.
Türk Eğitim Vakfı’nın yaptığı araştırmaya göre, öğrencilerin %60’ı EBA’ya hiç girmemiş.1TEDMEM, 2020, COVID-19 sürecinde eğitim uzaktan öğrenme, sorunlar ve çözüm önerileri, TEDMEM Analiz Serisi 7, Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları. Eğitim-İş Bursa Şubesi’nin araştırmasına göre ise, EBA’yı öğrencilerin yalnızca %5’i düzenli olarak kullanıyor.2Birgün, EBA’yı öğrencilerin yalnızca 5’te biri düzenli kullanıyor. Erişim Tarihi: 29.12.2020 https://www.birgun.net/haber/eba-yi-ogrencilerin-yalnizca-5-te-biri-duzenli-kullaniyor-301953
Bu tablo şaşırtıcı değil çünkü öğrencilerin bu platformlara katılımı için herhangi bir teknik hazırlık yapılmış değil. TÜİK’in (Türkiye İstatistik Kurumu) 2020 verilerine göre, evinde masaüstü bilgisayar olanların oranı %16,7, taşınabilir bilgisayar olanların oranı ise %36,4’tür.3TÜİK, 2020, Hanelerde bilişim teknolojileri ve İnternet erişimi bulunma oranı, 2004-2010. Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2004- 2020. Erişim Tarihi: 29.12.2020. https://data.tuik.gov.tr/tr/main-category-sub-categories-sub-components2/# Yani toplumun büyük çoğunluğu aslında uzaktan eğitim için gerekli araçlardan yoksun. Fakat yetkililer bu konuda da sessizliğini korudu elbette. Öğrencilerin kendi sorunlarını kendilerinin çözmelerini beklediler. Küçücük telefon ekranlarından dersleri takip etmelerini, internet altyapılarının yetersiz olduğu durumlarda mobil hatlarının internetlerini kullanarak bu süreci geçirmelerini istediler.
Üniversite öğrencileri için görece daha az sorunlu olduğu düşünebilir, fakat orada da ne yazık ki tablo iç açıcı değil. Uzaktan eğitim kararı alınır alınmaz görüldü ki, pek çok üniversite uzaktan eğitimi sürdürebilecek teknik altyapıya sahip değil. Bir dizi ekonomik sıkıntı ile yüz yüze bırakılan öğrenciler üstüne üniversitelerin bu teknik yetersizliğiyle de uğraşmak zorunda kaldı.
Bu konuda yeterli araştırma yapılmamış olmakla birlikte, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma durumun vahametini gözler önüne seriyor. Bu araştırmaya göre, öğrencilerin yarısından fazlası uzaktan eğitim sürecinde teknik sorunlarla boğuştuğunu söylüyor.4M. Keskin, Ö. Derya, 2020, COVID-19 sürecinde öğrencilerin web tabanlı uzaktan eğitime yönelik geri bildirimlerinin değerlendirilmesi, İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, sf. 59-67.
Altyapı Sorunları
Son yıllarda tüm dünyada internet erişiminin yaygınlaşması, yüksek erişim hızları, internet ağlarının yaygınlığı gibi faktörler uzaktan eğitimin daha rahat ve kolay geçeceğini düşündürüyordu. Fakat bunun böyle olmadığını pandemi sürecinde bir kez daha görmüş olduk.
Yukarıda bahsettiğimiz uzaktan eğitime katılamama sorunlarının bir nedeni de Türkiye’de internet altyapısının yetersizliğiydi aslında. Sadece öğrenciler için değil eğitim emekçileri için de geçerli bu durum. Tüm pandemi boyunca bir yandan pandeminin getirdiği sorunlarla uğraşan öğrenciler ve eğitim emekçileri diğer yandan da teknik yetersizliğin sonuçlarıyla da uğraşmak zorunda kaldılar.
Speedtest’in 2020 verilerine göre5Speedtest ,2020, Speedtest Global Index – Monthly Comparisons of Internet Speeds from around the World. Erişim Tarihi: 29.12.2020. https://www.speedtest.net/global-index, internet hızı ortalaması açısından Türkiye 176 ülke arasından 102. sırada bulunuyor. Dünyada ortalama internet indirme hızı 91.96 Mpbs iken, Türkiye’de bu oran 29.10 Mpbs’ye sahip. Aşağıda Türkiye’nin 2020 yılı boyunca internet hızını gösteren grafik bulunuyor.
Eğitim Emekçilerinin Durumu
Tüm bu sorunların diğer kısmında ise bunlarla yüz yüze bırakılan eğitim emekçileri bulunuyor. Bir tür belirsizliğin ortasına itilen eğitim emekçileri ne gerekli materyallerin sağlandığı ne de uygun pedagojik desteğin verildiği bir ortamda, yalnız başına bırakıldı. Dahası velilerle ilk elden iletişimi sürdürdükleri için, eğitim sisteminin tüm sorunları da onların omuzlarına yüklenmiş oldu.
İnternet çekmediği için bir tepeye çıkan ve orada kalp krizi geçirip hayatını kaybeden Aziz öğretmen, eğitim emekçilerinin sorunlarını anlamak açısından trajik bir örnek.6Dokuz8, İnternetin çektiği tepeye çıkan öğretmen kalp krizi geçirerek yaşamını yitirdi. Erişim Tarihi: 29.12.2020 https://dokuz8haber.net/toplum yasam/egitim/uzaktan-egitim-icin-internetin-cektigi-tepeye-cikan-ogretmen-kalp-krizi-gecirerek-yasamini-yitirdi/
Elbette bununla da bitmiyor, pandemi boyunca eğitim emekçileri aynı zamanda yoğun çalışma ve maddi sıkıntılarla da yüz yüze bırakıldı. Devlet okullarında çalışan öğretmenlerin önce ek ders ücretleri kesildi. Sonra ders saatleri belirsiz bir hale sokuldu. Özel okullarda çalışan eğitim emekçilerinin durumu ise çok daha ağır.
Uzaktan eğitime geçilmesi ile birlikte özel okul sahibi patronlar çareyi öğretmenlerin bir kısmını işten çıkarmakta buldu. Bir anda binlerce öğretmen işsiz kaldı. Kalanlara ise uzun ve ağır çalışma koşulları dayatıldı.
Ücretsiz izin, kısa çalışma ödeneği, işten çıkarma baskısı, ücretleri düşürmeye yönelik adımlar ve hatta işten çıkarmalarla hedef alınan özel okul çalışanı eğitim emekçileri, yoğun çalışma saatleri dolayısıyla nefes dahi alamadıkları bir sürece sürüklendi.7soLhaber, Özel okullarda tablo nasıl? Eğitim emekçileri gerçek manzarayı anlatıyor… Erişim Tarihi: 29.12.2020. https://sol.org.tr/haber/ozel-okullarda-tablo-nasil-egitim-emekcileri-gercek-manzarayi-anlatiyor-13043
Peki, bu uzaktan eğitim süreci başarılı olabildi mi? Eğitim emekçilerinin büyük çoğunluğu bunun böyle olmadığını düşünüyor. Eğitim-Sen’in 2 bin 239 eğitim emekçisi ile yaptığı araştırmada, eğitim emekçilerinin %93,8’i uzaktan eğitimin nitelikli olmadığını düşünüyor.8Eğitim-Sen, 2020, Pandemi koşullarında eğitim araştırması. Erişim Tarihi: 29.12.2020. https://egitimsen.org.tr/pandemi-kosullarinda-egitim-arastirmasi/
Sonuç
İktidara geldiği dönemden beri eğitim alanını yapboz tahtasına çevirmeyi kendine görev edinmiş AKP iktidarı, pandemi sürecinde de bu ajandasını olduğu gibi sürdürdü. Bu süreçte halkın payına düşen ise daha fazla yoksullaşma ve daha fazla niteliksiz eğitim oldu. İlk ve orta kademeli eğitimde 10 milyonun üzerinde öğrenci uzaktan eğitim imkanlarına erişmede sıkıntılar yaşadı. Binlerce eğitim emekçisi işsiz bırakıldı, yoğun çalışma şartlarına tabi tutuldu, insafsızlığı tarihsel olarak kanıtlanmış patronların insafına terk edildi.
Yeni bir yıla girerken, 2020’ye eğitim alanından bir bakış, küresel ölçekte bir salgına rağmen AKP hükümetinin “tarihsel görevini” aksatmadan yaptığını gösteriyor.
Yeni yılda ise esas görevini yapmasını gerekenlerin, devrimcilerin, sorumluluğu daha bir gün yüzüne çıkıyor. Denildiği gibi:
“Belki de sahneyi işgal etmek için örgütlenmenin vakti gelmiştir.”9Ercan Bölükbaşı, Aralık 2020, “Demokrasi mi Bağımsızlık mı, Ne Vereyim Abime?“, Erişim Tarihi: 29.12.2020. https://dsosyal.com/kisa-yazi/demokrasi-mi-bagimsizlik-mi-ne-vereyim-abime/
Notlar:
[1] TEDMEM, 2020, COVID-19 sürecinde eğitim uzaktan öğrenme, sorunlar ve çözüm önerileri, TEDMEM Analiz Serisi 7, Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
[2] Birgün, EBA’yı öğrencilerin yalnızca 5’te biri düzenli kullanıyor. Erişim Tarihi: 29.12.2020 https://www.birgun.net/haber/eba-yi-ogrencilerin-yalnizca-5-te-biri-duzenli-kullaniyor-301953
[3] TÜİK, 2020, Hanelerde bilişim teknolojileri ve İnternet erişimi bulunma oranı, 2004-2010. Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2004- 2020. Erişim Tarihi: 29.12.2020. https://data.tuik.gov.tr/tr/main-category-sub-categories-sub-components2/#
[4] M. Keskin, Ö. Derya, 2020, COVID-19 sürecinde öğrencilerin web tabanlı uzaktan eğitime yönelik geri bildirimlerinin değerlendirilmesi, İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, sf. 59-67.
[5] Speedtest ,2020, Speedtest Global Index – Monthly Comparisons of Internet Speeds from around the World. Erişim Tarihi: 29.12.2020. https://www.speedtest.net/global-index
[6] Dokuz8, İnternetin çektiği tepeye çıkan öğretmen kalp krizi geçirerek yaşamını yitirdi. Erişim Tarihi: 29.12.2020 https://dokuz8haber.net/toplum yasam/egitim/uzaktan-egitim-icin-internetin-cektigi-tepeye-cikan-ogretmen-kalp-krizi-gecirerek-yasamini-yitirdi/
[7] soLhaber, Özel okullarda tablo nasıl? Eğitim emekçileri gerçek manzarayı anlatıyor… Erişim Tarihi: 29.12.2020. https://sol.org.tr/haber/ozel-okullarda-tablo-nasil-egitim-emekcileri-gercek-manzarayi-anlatiyor-13043
[8] Eğitim-Sen, 2020, Pandemi koşullarında eğitim araştırması. Erişim Tarihi: 29.12.2020. https://egitimsen.org.tr/pandemi-kosullarinda-egitim-arastirmasi/
[9] Ercan Bölükbaşı, Aralık 2020, “Demokrasi mi Bağımsızlık mı, Ne Vereyim Abime?“, Erişim Tarihi: 29.12.2020. https://dsosyal.com/kisa-yazi/demokrasi-mi-bagimsizlik-mi-ne-vereyim-abime/
