Pandemide Motosikletli Kuryeler: İşçiler Ne İstiyor?

Farklı dönemlerde çeşitli toplumsal süreçlerden geçerken sürecin etki alanına bağlı olarak belirli iş kollarında çalışan insanların topluca ya da tekil olarak kahraman ilan edilmesine alışkınız. İçinde bulunduğumuz pandemi koşullarında ise sağlık çalışanları ve motosikletli kuryeler, emeklerinin karşılığı gereğince ödenerek takdir edilmemekle birlikte kahraman ilan edildiler. Peki kuryeleri bahsedilen bu kahramanlık mertebesine taşıyan süreç kuryeler için neye tekabül ediyor?

Dünden Bugüne Motosikletli Kuryeler

Türkiye’de yaklaşık 30 yıldır faaliyette olan motosikletli kuryelik mesleği ilk kez 2014’te “motosiklet sürücüsü”, “ilaç taşıyan kurye” ve “kurye” olmak üzere üç kol olarak kabul edilmiştir.¹ Mayıs 2019’da Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından kuryelik görevinde bulunanların sahip olması gereken bilgi ve beceriler düzenlenmiş, belgelendirme yöntemleri ve başarı kriterleri tanımlanmıştır.²

Pandemi döneminde birçok iş kolunda hizmet ve üretim durma noktasına gelirken e-ticaret yaygınlaşmış, kapanan kafe ve restoranlar paket servise yönelmiş, market alışverişinden evrak gönderimine çeşitli alanlarda motosikletli kurye faaliyetlerinde artış yaşanmıştır. Yaşanan bu artış, sektöre daha uzun mesai saatleri ve firmaların insanca çalışma koşullarında gerçekçi sayılmayacak teslimat süresi vaatleriyle ortaya çıkan daha kısa sürede daha çok iş yapılması baskısı olarak yansımaktadır. Oluşan bu talep, mevcut kuryeler üzerindeki baskıyı artırırken diğer taraftan da talebin karşılanması için tecrübesiz, ehliyetsiz ve çocuk sürücülerin çoğu zaman yarı zamanlı ve kayıt dışı çalışan olarak sektöre katılımıyla sonuçlanmaktadır.

Kuryelerin İş Güvenliği Var mı?

Ağır çalışma koşulları altında, uzun mesai saatlerinde, mesleki yeterliliği ve tecrübesi olmayan işçilerin çalıştığı bu sektörde iş güvenliğinin gereklilikleri yerine getirilmemektedir. Döviz kuruna bağlı olarak sürücü güvenliği ekipmanı fiyatları artarken kurye çalıştıran işletmeler çoğunlukla yüksek maliyetli güvenli ekipmanlar yerine çok daha ucuz replikalarını tercih etmektedir. Bu duruma ek olarak diğer araç sürücülerinin trafikte motosikletlilere karşı saldırgan tavırları, işçiler açısından iş güvenliği riskini daha da artırmaktadır.

Bütün bu koşulların bir araya geldiği süreçte kaçınılmaz olan yaşanmış ve pandemi döneminde yüzlerce motosikletli kurye iş kazası geçirmiştir. 2019’da yaşanan ölümle sonuçlanan 103 motosiklet kazasının 75’inin sürücüsünün kurye olduğu bilinmektedir.³ Pandemi döneminde ise 160’tan fazla motosikletli kurye çalışırken hayatını kaybetmiştir.⁴ Güvencesiz çalışmanın yaygın olduğu motosikletli kuryelerde kaza sonucu oluşan yaralanmalarda tedavinin sağlık sigortasıyla karşılanmıyor olması yeterli tedavinin zamanında uygulanmamasına, dolaysıyla kuryelerde kalıcı sağlık sorunlarının oluşmasına neden olmaktadır. Diğer yandan kendi motosikletiyle çalışan kuryelerin çalışırken geçirdiği kazalar sonucu motosiklette oluşan hasarlar yine kendi tasarruflarına bırakılmaktadır.

Motosikletli Kuryeler Örgütleniyor

Sektörde yıllardır devam eden ve pandemi sürecinde daha da ağırlaşan bu sorunlar, motosikletli kuryeleri harekete geçirdi. Tüm Anadolu Motosikletli Kuryeler Federasyonu ile federasyona bağlı ya da federasyondan bağımsız çeşitli motosikletli kurye dernekleri çatısı altında örgütlenen kuryeler, seslerini duyurabildikleri her mecradan taleplerini dile getiriyorlar. Farklı derneklerin konuyla ilgili açıklamalarında öne çıkan talepler şu şekilde:

Kurye iş kollarının az tehlikeli sınıfından yüksek tehlikeli iş sınıfına getirilmesi
Mesleki Yeterlilik Kurumu ve Sivil Toplum Kuruluşları tarafından hazırlanmış Motosikletli Kurye Ulusal Meslek Standartları Belgesi’nin yürürlüğe girmesi
Motosikletli kurye mesleğine erken emeklilik hakkının tanınması
Motosiklet ve ekipmanlarından ÖTV, KDV ve gümrük vergisinin kaldırılması
Avrasya Tüneli’nin motosikletli sürücülerin kullanımına açılması
Motosiklet park alanları yapılması
Katil bariyer sorununun çözülmesi⁵

Bir süredir yardımlaşma ve dayanışma örgütü olarak faaliyet gösteren motosikletli kurye dernekleri dışında sektörde sendikal örgütlenme süreci de başlamış durumda. Türkiye’nin çeşitli illerinde faaliyet gösteren Yemek Sepeti ile ona bağlı Banabi’de bir süredir örgütlenmekte olduğu bilinen DİSK’e bağlı Türkiye Devrimci Kara, Hava ve Demiryolu Taşımacılığı İşçileri Sendikası (Nakliyat-İş), yakın zamanda Yemek Sepeti’nde yetki kazanmaya yakın olduklarını duyurdu. Nakliyat-İş Genel Başkanı Ali Rıza Küçükosmanoğlu, 6.000 işçinin çalıştığı Yemek Sepeti’nde yetki için yeter sayı olan %40 oranına yaklaşıldığını, yetki başvurusu hazırlıklarının devam ettiğini açıkladı.⁶

Türkiye işçi sınıfının giderek daha fazla ağırlık kazanan bir parçası olan motosikletli kuryeler, sözüm ona kahraman ilan edilmek değil, güvenli ve güvenceli çalışmak ve emeklerinin karşılığını almak istiyor. İşçilerin yaşadığı sorunlar ve örgütlenme çabalarını okurlarımıza aktarmayı sürdüreceğiz.

Notlar:

[1] Kurye Mesleğimiz Resmileşmiştir, https://motkurder.org.tr/kurye-meslegi-2/

[2] MESLEKİ YETERLİLİK KURUMU Ankara, 2019 https://www.kuryerehberi.com.tr/upload/files/motosikletli-kurye-ulusal-yeterlilik-seviye-3-19UY0390-3.pdf

[3] Motokuryeler bir gün kontak kapatsa Türkiye durur https://www.gazeteduvar.com.tr/turkiye/2020/02/03/motokuryeler-bir-gun-kontak-kapatsa-turkiye-durur

[4] Pandemide 160’tan fazla kurye hayatını kaybetti https://web.archive.org/web/20201219172038/https://www.evrensel.net/haber/421490/pandemide-160tan-fazla-kurye-hayatini-kaybetti

[5] Motosikletli kurye derneklerinin taleplerine ilişkin basında yer bulmuş haberlerden birkaçı için bkz.

https://www.evrensel.net/haber/396343/motosikletli-kuryeler-guvenceli-calisma-ve-emeklerinin-karsiligini-istiyor

https://www.bursahakimiyet.com.tr/haber/bursa-da-motosikletli-kuryeler-pandemide-yogun-mesaide-473685.html?fbclid=IwAR2Uj8O-RIsbUiD2HMivq39Twi3-Ok1hZJRAvBCP74yOr_cDNZlgxcG92wY

https://www.ankaramasasi.com/haber/462421/cagdas-yavuz-kuryeler-olumsuz-mu-veya-hastaliga-karsi-bagisikli-mi?fbclid=IwAR1ax__eKrc3MQ9r5Dqa8IRDme0xR7xUN3V3xPEwbVyqPHCKN4yTKxP_JCo

[6] Nakliyat-İş, Yemek Sepeti için yetki başvurusunda bulunmaya hazırlanıyor https://www.gazeteduvar.com.tr/nakliyat-is-yemek-sepeti-icin-yetki-basvurusunda-bulunmaya-hazirlaniyor-haber-1510094