Orman Yangınları: Neden Oluyor, Nasıl Önlenir?

Son günlerde hava şartları, kuraklık ve başka nedenlerin etkisiyle ülkemizde 100’ün üzerinde noktada orman yangınları yaşandı. Yangınlar özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde meydana gelmekte. Bu durum bu bölgelerin iklimlerinin daha sıcak olmasından ve sahip oldukları karaçam ve kızılçam ormanlarının yanıcılığının görece yüksek olmasından kaynaklanıyor. Bu ağaç türlerinin dıştan gelen etkilere karşı dayanıklı olmak için salgıladığı reçine, yangın konusunda dezavantaj yaratıyor.

Orman yangınları ne ilk kez gerçekleşiyor ne de sadece bizim başımıza geliyor. İklim krizinin de etkisiyle orman yangınları tüm dünyanın meselesi haline gelmiş durumda. Hal böyleyken Orman Genel Müdürlüğü’nün sitesinde yayımlanan 2020 Yılı Faaliyet Raporu’na göre 2016-2020 arasında yılda ortalama 2 bin 770 adet orman yangını meydana gelirken bu yangınlarda ortalama her yıl 11 bin 819 hektar orman zarar görmüştür.¹ Bu bilgiden de anlayacağımız üzere orman yangınları tıpkı deprem, sel gibi senelerdir mücadele ettiğimiz bir afet tipi.
Dolayısıyla devlet, her afet ile ilgili olduğu gibi orman yangını konusunda da gerekli önlemleri alıp zararı olabildiğince azaltmaktan sorumlu.

Orman yangınları konusunda alınacak tedbirler temelde tüm dünyada benzer olsa da afet riskinin olduğu bölgenin özelliklerine ve koşullarına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Devletin bölgeye özgü koşulları göz önüne alarak afet planı hazırlaması son derece önemlidir. Bu planda uygulanacak yöntemler genel olarak şunlardır:

Ormanlara yangın durumunda müdahale edilebilmesi için yollar açılması ve yangının belli bölgelere sıçramasının engellenmesi için şeritlendirme yapılması;
Yangın olasılığı yüksek bölgelerin çevresindeki yerleşimin düzenlenmesi, bu bölgelerle yerleşim yerleri arasında set oluşturulması;
Yangına müdahale esnasında kullanılacak araçların seçiminden işletimine kadar planlamasının yapılması.

Maalesef bu tedbirler konusunda birçok sıkıntı yaşamaktayız. Bu plansızlık ve tedbirsizlik durumu sürdükçe ormanlarımız her geçen gün kül olmaya devam edecektir. Yukarıda bahsedilen maddelere gelecek olursak, Kuzey Ege ve Marmara bölgelerindeki şeritlendirme ve yol tedbirleri yeterli düzeyde iken yangın riskinin yüksek olduğu Ege ve Akdeniz bölgelerindeki çalışmalar afetle mücadelede yetersiz kalmaktadır. Bu çalışmaların eksik kalmasında iki bölgenin arazi yapısının zor olması bahane edilmesi, bize yangın ile mücadelede planın değil, “işi yapanların hizmet verme kolaylığının” ön planda olduğunu göstermekte.² Yangın olasılığı yüksek yerlerin çevresindeki yerleşimin düzenlenmesine gelirsek bu konuda herhangi bir önlem söz konusu değil. Orman diplerine köy yerleşimleri bölgede sık rastlanılan bir durum. Yerleşim bölgelerini düzenlememenin sonucunu Manavgat’ın Kalemler Mahallesi’nde acı bir şekilde deneyimledik.³

Yangına müdahale edilecek araçlarla ilgili plan konusu da tam bir fiyasko. Ülkemizdeki ve çevre ülkelerdeki yangınla mücadelede gördüğümüz üzere orman yangını söndürmekte en etkin araçlar uçaklardır. Çevre ülkelerden komşumuz Yunanistan’ın 20 Fransa’nın 29, İspanya’nın 17 ve İtalya’nın 19 yangın söndürme uçağı vardır.⁴ Türkiye’nin elinde Türk Hava Kurumu (THK) envanterinde, 9 adet yangın söndürme uçağı olduğu belirtilse de Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Türkiye’nin elinde orman yangınlarıyla mücadele edecek bir uçak filosunun bulunmadığını açıklamış, THK’nın elindeki 6 uçak olduğunu ve bunların üçünün faal halde bulunduğunu belirtmişti.⁵ Son olarak bakan yangınlara 1 uçak ile müdahale edildiğini açıkladı. Ayrıca yangın söndürme görevi bir hizmet işiymiş gibi her yıl ihaleye çıkarılmakta ve ihale şartlarında değişiklik yapılarak THK uçaklarının ihaleye girişi engellenmektedir. Konuyla ilgili olarak bir televizyon programında konuşan THK eski başkanı Erdoğan Karakuş “Orman yangını söndürme görevi için her sene ihaleye girmek demek ihaleyi alan kurumun araçlarını ancak işletim maliyetlerini karşılayabilir. İhaleler kalkmalı bu görevi THK nezdinde devlet yönetmeli” demiştir.⁶

Sonuç olarak kamu yararını gözetmeyen, görev değil hizmet gözüyle bakılıp ihalelere ve şirketlere bırakılan yangınla mücadele sorumluluğu özelleştirilip şirketlerin gelir kapısı haline gelmiş ve yangınla mücadele her sene fiyasko ile sonuçlanmıştır. Bu afetlerle ilgili tedbirler bir an önce alınıp afetin gerçekleşme olasılığı en aza düşürülmelidir.

Orman yangınları ile mücadelede özelleştirmeden derhal vazgeçilmeli, her sene ihale yöntemi kaldırılmalı ve gerekli kurumların ihtiyaçlarını karşılayarak yangın ile mücadelenin en üst seviyeye çıkartılması gerekmektedir.

Tüm bunları yapabilmek için tüm bunların sorumluluğu devlet adına üstlenilerek bakanlıklar ve ilgili kamu kurumlarının katkısı ile mücadelenin etkinleştirilmesine yönelik geniş kapsamlı plan yapılmalı ve mücadele tek elden yönetilmelidir.

Notlar:

[1]Orman Genel Müdürlüğü. (2020). 2020 Yılı Faaliyet Raporu. https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane-sitesi/FaaliyetRaporu/Orman%20Genel%20M%C3%BCd%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BC%202020%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%20Raporu.pdf

[2]Mesut Hasdemir vd. “Türkiye’de Orman Yangınlarının Önlenmesi Kapsamında Orman Yolları, Yangın Emniyet Yol ve Şeritlerinin Değerlendirilmesi,” I. Orman Yangınları ile Mücadele Sempozyumu, 07-10 Ocak 2009, Antalya, sayfa: 419-425

[3]“Manavgat’taki yangın evleri kül etti, NTV, 29.07.2021 https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/manavgattaki-yangin-evleri-kul-etti,kcqTHny6a0GUyYGQLjipSA

[4]Bazı Akdeniz ülkelerindeki yangın söndürme uçağı sayıları hakkındaki iddia, teyit.org, 30.07.2021 https://teyit.org/analiz-bazi-akdeniz-ulkelerinde-bulunan-yangin-sondurme-ucagi-sayilari-hakkindaki-iddia

[5]‘Bakan göz göre göre halkı kandırıyor’, KRT TV, 21.08.2019 https://www.krttv.com.tr/gundem/bakan-goz-gore-gore-halki-kandiriyor-h11792.html

[6]Perdenin Önü Arkası, Halk TV, 30.07.2021

Related Posts

İki İtiraz

Batan Ekonomi, Gerçek Dışı Vaatler ve Gerçek Çıkış

Siyasal Alan ve İki Eğilim