2023’ün ilk yarısında ülke genel seçime gidecek. Erdoğan cephesi sürece seçim ekonomisi ile giriyor. Görünen o ki kesenin ağzı açıldı. Önümüzdeki altı ay için açıklanan asgari ücret her ne kadar yoksulluk sınırının oldukça altında kalsa da son yıllardaki en yüksek reel değere sahip. Peşine emeklilikte yaşa takılanlar için “müjde” düzenleme, sözleşmeli personele kadro… En düşük emekli aylığının asgari ücrete yaklaştırılacağı iddiaları dahi mevcut. Seçim zamanı verilen müjdeler, yaşam mücadelesine her sabah tekrar başlayan emekçiye sadaka verilecek gibi anlatılıyor.
Halbuki tüm yurttaşlarına insanca geçinerek yaşayabileceği olanakları yaratması devletin temel görevi. Çalışma gününün yeter sayısını doldurmuş fakat yaş doldurmayı bekleyen yurttaşlara “müjde” olarak sunulan yeni düzenleme de zaten kazanılmış bir hakkın yurttaşa iade edilmesi demek. Hakları sadaka sayan düzenin temsilcileri için ise işler böyle değil. EYT düzenlemesi kapısının kapalı olduğunu daha 2019 yılında kesin bir dille ifade eden1“(…)Bu hesap yanlış hesaptır, seçim kaybetsek de ben bu işte yokum. Biz bunu politik hesaplarla yapmayız ve yapmayacağız da. (…)” https://www.birgun.net/haber/erdogan-eyt-duzenlemesini-acikladi-yas-siniri-olmayacak-415451 Erdoğan’ın inadını kıran ise kazanılmış hakları için örgütlenen ve yıllardır mücadele ederek taleplerini gündemde tutan emekçiler. Yaklaşan seçimlere yönelik iktidar hesabının önündeki en önemli engel de mücadele eden emekçilerin kazanımlarının bir lütuf değil de kendi ısrarlarının sonucu olduğunu hatırlamaları olacak.
Öte yandan durumu tam olarak anlamak için emekli aylıkları ve asgari ücret üzerine geçmişle de kıyaslayarak düşünmekte fayda var. Çevremizden de görebiliyoruz, son 20 yılda çalışanların çoğunluğu asgari ücrete veya bir miktar üstüne çalışır hale geldi2https://www.birgun.net/haber/herkes-asgari-ucretli-mi-olacak-378732. En düşük emekli aylığı ise 2016 yılından itibaren asgari ücretin net tutarının altında3https://www.cumhuriyet.com.tr/yazi-dizileri/alt-sinir-ayliklari-yuksek-prim-odeyerek-uzun-yillar-calisan-emeklilere-yetisti-1956656.
Ortaya çıkışı belirli sektörlerle sınırlı ve amacı işçilerin insani koşullarda yaşamasının yasal güvence altına alınması olan asgari ücret, neoliberalizmin emek maliyetlerini düşürme başlığı altında patronlar için bulunmaz nimete dönüştü. Emek piyasasının çalışan ve çalışmayan işçilerden oluştuğu ve zorunlu eğitimin giderek yaygınlaştığı, kalifiye işçi bulmanın kolaylaştığı düşünüldüğünde yüksek maaş nadir bulunan emek türüne özgü bir ücret haline geliyordu. Fakat nadirlik uzun sürmeyecek, aynı işi yapabilecek işçi sayısı arttığı ölçüde maaşların azalması kaçınılmaz hale gelecektir. Günümüzde mimarlık, mühendislik gibi alınan ücret açısından iyi olduğu düşünülen meslek gruplarında da benzer gelişmeler yaşanıyor.
Yıllarca çalıştınız, diyelim ki bir şekilde emekli oldunuz. Emekli olunca da dert bitmiyor. Hatta mevcut tablo emekli olarak yaşamayı neredeyse imkansız hale getiriyor. Asgari ücretten dahi az olan en düşük emekli aylığı çoğu durumda çalıştığı işten ötürü hastalanmış, sakat kalmış veya yaşlı olan emekliye en temel insan haklarının dahi fazla görüldüğünün en net göstergesi. Emekli aylığı yetmediği için farklı bir iş yapmak veya yetmeyeceğini bildiği için çalışmayı sürdürmek neredeyse kural haline geldi.
İktidara geldiklerinde asgari ücretin %132’si olan en düşük işçi emeklisi aylığı 2022 yılında asgari ücretin %63’üne gerilemiş durumda4https://www.gazeteduvar.com.tr/asgari-ucret-karsisinda-emeklinin-sefaleti-makale-1595445 Ekonomi büyürken ve teknoloji gelişirken yaşanan bu tersine değişim, asgari ücret reelde değer kaybetmemiş olsaydı emekli maaşlarının neredeyse yarısının eridiğini gösterirdi. Gerçekte emekliler için durum çok daha kötü.
Gidişatı öngörmek için ise yine Erdoğan’a dönebiliriz. Daha önce eski görüşlerini terk ettiğinde geçmişi unutturmaya çalışan AKP genel başkanı, konu EYT düzenlemesi olduğunda geçmiş söylemlerini bizzat kendisi hatırlattı.5“EYT düzenlemesinin müjdesi ile huzurunuzdayım. Uzun ve kapsamlı çalışmanın ardından nihai halini almıştır. Çok önemli reformlara imza atmış bir hükümetiz. Kamu bütçesine büyük yük bindiren sistemimizi yönetilebilir hale getirmek için çok uğraştık. 1999 Eylül’ünde yürürlüğe giren düzenlemeye atılan adımları 2008 yılında daha ileriye taşıdık. Sistemin idamesine zarar vermemek ve ülke ekonomisinin üzerine kaldıramayacağı yükler bindirmemek için uzunca bir süre böyle bir düzenlemeye sıcak bakmadık. Konuyu derinlemesine incelemeden hesabını sağlamca yapmadan herhangi bir taahhüt altına girmek istemedik. Devlet için büyük bir fedakarlık anlamına gelen bu düzenlemeyle birlikte artık sistemi her türlü tartışmadan arındırarak yerli yerine oturtmuş olacağımıza inanıyorum. Bu düzenlemeyi de milletimiz için yapıyor, milletimize adıyoruz. ” https://www.birgun.net/haber/erdogan-eyt-duzenlemesini-acikladi-yas-siniri-olmayacak-415451 Geçmişi hatırlatırken muhatabın sermaye sınıfı olduğu ve seçim sonrasında emeğe dönük saldırılara hız kesmeden devam edeceğinin sözünün verildiği açık.
AKP’nin asıl müjdesi sermaye sahiplerine: Bu yağma düzeninin seçimden sonra da devam edeceğinin müjdesi!
Seçime kadar millet, seçimden sonra devlete külfet. Ülkede yaşayan ve emeği ile geçinen milyonlar için geçerli olan bu söz, patronlar için geçerli değil. Darphanede basılan paralar işçinin ve işçi emeklisinin cebinden çıkıp patronların kasasına giriyor. Konu EYT olduğunda bile emekli olacakların kıdem tazminatı yükünü devlet bedava kredilerle sağlıyor.
AKP’nin müjdeleri ve düzen muhalefetinin alkışları ile ülke yeni yıla giriyor. Seçim sonrasına ilişkin gerçekçi açıklamalardan ise hepsi kaçınıyor. Nihayetinde düzene olan inancın sarsılmaması hepsinin birinci görevi. Bu yalanı açığa vurmak ve seçim sonrasında çok daha sert bir biçimde yaşayacağımız yoksulluk düzenini yerle bir etmek de devrimcilere düşüyor.
[1] “(…)Bu hesap yanlış hesaptır, seçim kaybetsek de ben bu işte yokum. Biz bunu politik hesaplarla yapmayız ve yapmayacağız da. (…)” https://www.birgun.net/haber/erdogan-eyt-duzenlemesini-acikladi-yas-siniri-olmayacak-415451
[2] https://www.birgun.net/haber/herkes-asgari-ucretli-mi-olacak-378732
[4] https://www.gazeteduvar.com.tr/asgari-ucret-karsisinda-emeklinin-sefaleti-makale-1595445
[5] “EYT düzenlemesinin müjdesi ile huzurunuzdayım. Uzun ve kapsamlı çalışmanın ardından nihai halini almıştır. Çok önemli reformlara imza atmış bir hükümetiz. Kamu bütçesine büyük yük bindiren sistemimizi yönetilebilir hale getirmek için çok uğraştık. 1999 Eylül’ünde yürürlüğe giren düzenlemeye atılan adımları 2008 yılında daha ileriye taşıdık. Sistemin idamesine zarar vermemek ve ülke ekonomisinin üzerine kaldıramayacağı yükler bindirmemek için uzunca bir süre böyle bir düzenlemeye sıcak bakmadık. Konuyu derinlemesine incelemeden hesabını sağlamca yapmadan herhangi bir taahhüt altına girmek istemedik. Devlet için büyük bir fedakarlık anlamına gelen bu düzenlemeyle birlikte artık sistemi her türlü tartışmadan arındırarak yerli yerine oturtmuş olacağımıza inanıyorum. Bu düzenlemeyi de milletimiz için yapıyor, milletimize adıyoruz. ” https://www.birgun.net/haber/erdogan-eyt-duzenlemesini-acikladi-yas-siniri-olmayacak-415451
